کتاب تائوت چینگ

تمدن چین باستان یکی از رازآلودترین تمدن‌های بشری است. چین باستان پر از آئین‌ها و سنت‌هایی  است که بر پایه‌ی خرد، اندیشه و فلسفه‌ی مخصوص خودشان بنا شده است. جهان‌بینی‌ و روش‌ زندگی ناشی از این فلسفه ورزی تا امروز زنده و پویا است و میلیون‌ها انسان را در سراسر جهان تحت تاثیر خود قرار داده است. یکی از ماندگارترین‌ آثار تمدن چین، کتاب تائوت چینگ اثر لائو دزو است که خواندن آن، راه مناسبی برای آشنایی با فلسفه‌ورزی چینی‌هاست.

درباره کتاب تائوت چینگ؛ کتاب مقدس تائوئیسم

تائو ت چینگ (Tao Te Ching)  یا با تلفظ درست‌تر آن دائو د جینگ یکی از کتاب‌های فلسفی چین باستان است که آن را منتسب به لائوزی حکیم و فیلسوف چین باستان می‌دانند. اندیشه، خرد و حکمت دورنمایه‌ی اصلی این کتاب است. بسیاری از اندیشمندان در چین قدیم این کتاب را کتاب فرزانگی می‌دانند.

تائو ت چینگ کتاب مقدس آئین «تائوئیسم» به شمار می‌رود هرچند محدوده‌ی اثرگذاری آن بسیار فراتر است. بسیاری از فیلسوفان چین باستان از جمله «کنفسیوس»، «منیسیوس»، «هانفزی» و «مائوزی» در بیان آموزه‌هایشان از مفاهیم و کلمات این کتاب بهره گرفته‌اند‌. ردپای تائو ت چینگ در هنر چین باستان نیز بسیار مشهود است. بسیاری از شاعران، باغبانان، خوش‌نویسان و نقاشان چینی از این کتاب الهام گرفته‌ و آثاری کم‌نظیر خلق کرده‌اند.تائو ت چینگ از چین بسیار فراتر رفته و هنر خاور دور را تحت تاثیر قرار داده است.

متن کامل تائو ت چینگ 5000 واژه است  و در ۸۱ فصل چند خطی نگاشته شده است. کتاب تائو ت چینگ دو قسمت دارد. قسمت 1تا 37 آن «تائو جینگ» یا «کتاب تائو» و 38 تا 81 آن «ت جینگ» یا «کتاب ت» نامیده می‌شود.شواهد تاریخی‌ای وجود دارد که تقسیم‌بندی کتاب تائو ت چینگ در ابتدا به این شکل نبوده و متن کتاب بعدها تقسیم بندی شده و متن اولیه یکپارچه بوده است.

نسخه‌های تاریخی  تائو ت چینگ

از کتاب تائو ت چینگ اولین بار زمان امپراطوری جینگ (سال‌های 157 تا 141 قبل از میلاد مسیح) نام برده شده است. نسخه‌های تاریخی زیادی از تائو ت چینگ کشف شده که روی بامبو، روی پوست و روی کاغذهای مخصوص نوشته شده است. قدیمی‌ترین نسخه‌ی تائو ت چینگ سال 1993 در مقبره‌ای نزدیک شهر guardian کشف شد که تقریبا به 300 سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. این نسخه روی لوح‌های بامبو نوشته شده است.

سبک نگارش کتاب تائو ت چینگ

کتاب تائو ت چینگ نثری زیبا و شعرگونه دارد و بسیار موجز و مختصر نوشته شده است. به همین دلیل  برداشت‌های مختلفی از آن وجود دارد و اندیشمندان مختلف آن را به شیوه‌ی خودشان تفسیر کرده‌اند. نویسنده در نگارش کتاب تائو ت چینگ از دو استراتژی بهره برده است: استراتژی اول استفاده از جملات کوتاه و ناواضح و استراتژی دوم، به کار بردن تناقضات عمدی است. استفاده از جملات کوتاه باعث شده متن کتاب در ذهن می‌ماند و هدف نویسنده از به‌کار بردن این تناقضات این است که خواننده را به اندیشه وادارد.

تائو ت چینگ به چه معناست ؟

تائو ت چینگ کلمه‌ی سه بخشی است. کلمه‌ی تائو یا دائو ترجمه‌ی دقیقی ندارد و معمولا ترجمه نمی‌شود. در معمول‌ترین ترجمه‌ها آن را به صورت تحت الفظی «راه»  ترجمه کرده‌اند و در معنای راستی و حق و حقیقت نیز به کار می‌رود. به طور دقیق در آئین دائوئیسم مفهومی مثل «امر غیرقابل توصیف جهان» یا «مبدأ همه چیز» را می‌رساند.

«ت» به معنای تقوا ، نیروی درونی و درونمایه‌ی شخصی افراد است . واژه ترکیبی تائو ت را می‌توان با مفهومی مانند اخلاق(integrity) مقایسه کرد. چینگ در این‌جا به معنای کتاب بزرگ یا کلاسیک معنا میدهد.

پژوهشگران معتقدند عنوان کامل کتاب تائو ت چینگ را می‌توان «کتاب تائو و اخلاق» (classic of the way’s virtue) ترجمه کرد. ترجمه‌های پیشنهادی دیگر برای عنوان کتاب، کانون عقل و فضیلت (the canon of reason and virtue) و کتاب کلاسیک اخلاق و مسیر (classic book of integrity and the way ) است.

ترجمه تائو ت چینگ به زبان‌های دیگر

این کتاب 250 بار به زبان‌های مختلف برگردانده شده، اما از آن‌جا که به چینی کلاسیک نوشته شده، ترجمه‌ی صحیح، روان و قابل اتکا، بسیار کم است. «هولمز ولچ» درباره‌ی ترجمه‌‌ی این کتاب گفته است: «تائو ت چینگ مانند یک معمای معروف است که هر کسی دلش میخواهد آن را حل کند.»

ادبیات کلاسیک چینی تلمیح‌های خاصی دارد و انتقال معنای دقیق واژگان آن بسیار مشکل است. همین باعث می‌شود بین مفاهیم متن اصلی و ترجمه فاصله وجود داشته باشد .کلمات زیادی در تائو ت چینگ مبهمند و غیر قابل ترجمه‌اند. 

اولین ترجمه تائو ت چینگ به انگلیسی را «جان چالمرز» کشیش پروستان انجام داد و  آن را با نام «تفکر و تعمق در ماوراالطبیعه، ادب و اخلاق فیلسوف پیر» منتشر کرد. تعدادی از معلمان و محققان چینی نیز سعی کرده‌اند این کتاب را به انگلیسی برگردانند که از میان کارهای آن‌ها می‌توان به ترجمه‌ی زبان شناس چینی «لین یوتانگ»  در سال 1948 و ترجمه‌ی پژوهشگر تاریخ چین , «دین چئوک لائو» در سال 1963 اشاره کرد.

تائوئیسم چیست؟

تائوئیسم یکی از سنت‌های مذهبی و فلسفی چین باستان است که به زندگی براساس «تائو» تاکید می‌کند. در مکتب تائوئیسم همه چیز بر این استوار است که منبع، الگو و جوهره‌ی هرچیز، چیزی است که وجود دارد. در بسیاری از مدارس فلسفی چین tao ایده‌ی اصلی و اساس همه‌ی چیز است.

لائو دزی، استاد اعظم

لائو دزو(lao-tzu) که در فارسی لائو تسه نیز نوشته می‌شود فیلسوف، خردمند و نویسنده‌ی چین باستان است. شهرت او برای بنیان‌گذاری آئین تائوئیسم است.

لائودزو شخصیتی نیمه افسانه‌ای است. تعدادی از تاریخ‌نگاران مدعیند چنین شخصیتی در تاریخ چین وجود نداشته است. اما دیگران تاریخ زندگی او را تخمین زده‌اند. در گذشته لائودزی را متعلق به 6 قرن قبل از میلاد مسیح و هم‌عصر کنفسیوس می‌دانستند، اما طبق نظرات جدید تاریخ‌نگاران او در عصر دولت‌های جنگ‌طلب، 4 قرن پیش از میلاد مسیح می‌زیست. اولین باری که در یک سند تاریخی به لائو دزی اشاره شده در کتاب شیجی است که تاریخ‌نگار چینی «سیما کیوآن» آن را نگاشته است. در این منبع روایت‌های مختلفی درباره‌ی لائو دوزی وجود دارد. روایت اول این است که لائو دزی همزمان با کنفسیوس می‌زیست. نام خانوادگی او «لی» و نام کوچکش «اِر» یا  «دَن»بود. او افسر بایگانی امپراتور بود.

طبق روایت دوم، لائوزی در زمان کنفسیوس می‌زیسته و کتابی در پانزده بخش نوشته است. این روایت می گوید لائوزی همان طالع‌بین و تاریخ‌دان بزرگ چینی «لائو دان» است که حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح زندگی می‌کرد.

در افسانه‌های شرقیان روایت دیگری هم درباره‌ی درباره‌ی لائوزی وجود دارد که می‌گوید او زمانی‌که به دنیا آمد روحش 996 سال داشت و 12 زندگی قبلی را گذرانده بود. بعضی مورخان غربی وجود دارند که ادعا می‌کنند، لائوزی وجود خارجی نداشته و کتاب تائو ت چینگ نیز مجموعه‌ای از نوشته‌های چندین فیلسوف چینی است.

ترجمه تائوت چینگ به زبان فارسی

کتاب تائو ت چینگ چندین بار در ایران ترجمه و منتشر شده است. هرچند ترجمه‌هایی که از تائو ت چینگ در ایران منتشر شده، تنها در یک مورد از چینی به فارسی برگدانده شده است و بقیه نسخه‌ها از انگلیسی برگردانده شده‌اند.

«دائو راهی برای تفکر» ترجمه «ع . پاشایی» را می‌توان بهترین ترجمه از کتاب تائو ت چینگ دانست. کتابی که  فقط ترجمه‌ی ساده‌ی متن‌های کتاب نیست و شامل تحقیق مفصلی درباره‌ی این کتاب و آوردن ترجمه‌های مختلف و تطبیق آن‌ها با یکدیگر است .

دکتر اسماعیل رادپور تائو ت چینگ  را از چینی باستان به فارسی برگردانده و انتشارات زندگی روزانه آن را منتشر کرده است. در مقدمه‌ی این ترجمه توضیحات خوبی درباره‌ی تائو ت چینگ و ریشه‌های آن وجود دارد .

کتاب تائوت چینگ با ترجمه فرشید قهرمانی هم در نشر مثلث منتشر شده است. خرید و دانلود pdf  کتاب تائوت چینگ ترجمه فرشید قهرمانی در همین صفحه ممکن است.

در بخشی از کتاب تائوت چینگ می‌خوانیم

۳

اگر مردان بزرگ را بیش از اندازه ارزشمند شمارید،

مردم عادی کوچک شمرده می‌شوند.

اگر دارایی خود را بیش از اندازه عزیر بدارید،

 دزدی در میان مردم رواج پیدا می‎‌کند.

فرزانه با خالی کردن ذهن مردم،

آنان را رهبری می‌کند

و با تضعیف جاه طلبی‌ها و تحکیم اراده‌شان،

درون آنها را غنی می‌سازد.

او به آنها کمک می‌کند

تا از دانسته‎‌ها و آرزوهای خود خالی شوند

و در کسانی که تصور می‌کنند می‌دانند،

سردرگمی به وجود می‌آورد.

بی عملی را بیازمایید،

و هرچیزی در جای خود قرار می‌گیرد.

۲۴

آن که روی انگشتانش می‌ایستد،

نمی‌تواند تعادلش را حفظ کند.

آن که عجله می‌کند،

نمی‌تواند خیلی پیش برود.

آن که سعی در درخشیدن دارد،

نور وجودش را خاموش می‌کند.

 آن کس که خود را بزرگ می‌داند،

نمی‌تواند بداند واقعا کیست.

آن که بر دیگران فرمان می‌راند،

نمی‌تواند بر وجود خویش فاتح شود.

آن کس که به کارش می‌چسبد،

چیزی دیرپا خلق نمی‌کند.

اگر می‌خواهید با تائو در هماهنگی قرار گیرید،

کار خود را بکنید و سپس همه چیز را رها کنید.

۵۹

برای خوب اداره کردن کشور

چیزی سودمندتر از مدارا و میانه‌روی نیست.

نشانه‌ی انسان میانه‌رو

رهایی از ایده‌های شخصی است؛

شکیبا چون آسمان،

همه گیر چون تابش خورشید،

استوار چون کوه،

انعطاف پذیر چون درختی در باد؛

هدفی در نظر ندارد

 و همه چیز را به کار می‌گیرد.

زندگی، خود راهش را می‌یابد.

برای فرزانه ناممکن وجود ندارد

چون رها و آزاد است

 و به فکر رفاه دیگران

همچون مدری که از فرزندش مراقبت می‌کند.